به گزارش مشرق، دهه هاست که قطب یخ زده در رقابت های اقتصادی جهان تاثیری حاشیه ای داشته، اما این وضعیت با ذوب شدن یخ های قطبی در اثر گرمایش اقلیمی در حال تغییر است.

روسیه در تلاش است تا بخش های بیشتری از بستر دریاهای قطبی را قلمرو خود اعلام کند. این کشور مدت هاست که کار بازسازی پایگاه های نظامی قطبی دوران جنگ سرد خود را آغاز کرده و اخیرا طرح هایی را برای آزمایش اژدر «پوسیدون» خود که مسلح به سلاح هسته ای است و با توان هسته ای کار می کند در قطب اعلام کرده است. در گرینلند انتخاباتی که اخیرا انجام شد، پایگاه  یک جنبش جدید طرفدار استقلال را تقویت کرد که با توجه به تحلیل رفتن صفحه یخی این منطقه، مخالف استخراج معادن فلزات کمیاب از سوی کشورهای خارجی است، از جمله پروژه هایی که چین و آمریکا برای فناوری برق روی آن حساب کرده اند.

بیشتر بخوانید:

کشف موجودات دریایی که ۵۰ سال زیر یخ پنهان بودند

منطقه قطبی مدت هاست که دست کم دو برابر سریع تر از سایر نقاط کره زمین گرم شده است. با توجه به اینکه هم اکنون یخ دریا نازک تر است و در بهار زودتر ناپدید می شود، چندین کشور به قطب چشم دوخته اند، هم برای دستیابی به منابع طبیعی ارزشمند آن از جمله سوخت های فسیلی که مصرف آنها هم اکنون در حال دامن زدن به گرمایش جهانی است و هم به عنوان مسیری کوتاه تر برای کشتیرانی تجاری.

در زمستان گذشته یک تانکر حامل گاز طبیعی مایع که از شمال روسیه عازم چین بوده، برای یافتن مسیری کوتاه تر، مسیر دریای شمالی را که در حالت عادی منجمد بوده، در ماه فوریه برای اولین بار با کمک یک یخ شکن پیموده است. این مسیر زمان انتقال محموله ها را تقریبا به نصف کاهش می دهد.

روسیه برای این منظور و برای مقاصد دیگر، سال هاست که سرگرم ساخت ناوگان یخ شکن های خود بوده است. در همین حال آمریکا باید عقب ماندگی زیادی را جبران کند. در حالی که روسیه به بیشتر از ۴۰ فروند از این کشتی ها دسترسی پیدا کرده، گارد ساحلی آمریکا داری دو فروند یخ شکن است که عمر خدمت رسانی یکی از آنها  مدت هاست که از موعد مقرر عبور کرده است.

من به عنوان کارشناس در تجارت دریایی و ژئوپلتیک منطقه قطب، فعالیت ها و تنش های ژئوپلتیک فزاینده در منطقه قطب شمال را دنبال کرده ام. در آمریکا نیاز به بازاندیشی جدید در مورد سیاستگذاری قطبی آمریکا برای پرداختن به رقابت در حال ظهور در این منطقه دست کم گرفته می شود.

مشکل ناوگان یخ شکن های آمریکا

ناوگان یخ شکن سالخورده آمریکا موضوع اصلی نومیدی در واشنگتن به شمار می رود. کنگره در مواجهه با مطالبات هرچه مبرم تر برای سرمایه گذاری برای ساخت یخ شکن های جدید، چندین دهه است که این کار را به تعویق انداخته است. هم اکنون دسترسی نداشتن به یخ شکن های کلاس قطبی، توانایی آمریکا را برای دست زدن به عملیات در منطقه قطبی از جمله واکنش نشان دادن به بلایای مختلف با توجه به افزایش کشتیرانی تجاری و اکتشافات معدنی تضعیف می کند.

شاید دور از انتظار به نظر برسد، اما کاسته شدن از یخ دریا می تواند این منطقه را خطرناک تر کند، چون تکه یخ های شکسته و شناور هم می توانند برای کشتی ها و هم سکوهای نفتی خطرناک باشند و انتظار می رود که آب های آزاد، کشتی ها و هیئت های اکتشاف معدنی بیشتری را به سمت خود جذب کنند. «یو اس جئولوژیکال سوروی» برآورد می کند که حدود ۳۰ درصد گاز طبیعی و ۱۳ درصد از نفت کشف نشده جهان احتمالا در قطب شمال وجود دارد.

گارد ساحلی آمریکا برای مدیریت این فضای در حال تغییر فقط دارای دو یخ شکن است. «ستاره قطبی» یخ شکن سنگینی که یخ هایی به ضخامت بیش از شش متر را می شکند در سال ۱۹۷۶ به آب انداخته شد. این کشتی معمولا زمستان ها در قطب جنوب ساکن است، اما امسال به عنوان مظهری از حضور آمریکا در این منطقه، به قطب شمال اعزام شد. خدمه این کشتی سالخورده باید با آتشسوزی ها مقابله کنند و با خرابی های برق و خرابی تجهیزات مقابله کنند، همه در حالی که در یکی از نامساعدترین و دورافتاده ترین نقاط روی زمین حضور دارند. یخ شکن دوم «هیلی» که در سال ۲۰۰۰ به آب انداخته شد، در آگوست ۲۰۲۰ در عرشه دچار آتشسوزی شد و تمام عملیات های قطب شمال آن لغو شده است.

کنگره مجوز ساخت سه یخ شکن سنگین دیگر را با مجموع هزینه حدود دو میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار صادر کرده و تاکنون بودجه دو فروند ازآنها تامین شده است، اما تا ساخته شدن آنها چند سال طول می کشد. انتظار می رود یک کشتی سازی در میسی سی پی اولین فروند آنها را تا سال ۲۰۲۴ به اتمام برساند.

راه حلی برای یخ شکن ها

یک راه برای افزودن ناوگان یخ شکن ها می تواند فراهم کردن و عملیات مشترک یخ شکن ها با هم پیمانان آمریکا باشد، در حالی که هر کدام از آنها ناوگان خود را تجهیز می کنند.

برای مثال دولت بایدن می تواند با الگوبرداری از «قابلیت هوابرد راهبری ناتو» با هواپیماهای سی-۱۷ با هم پیمانان ناتوی خود برای شکل دادن یک مشارکت وارد مذاکره شود. این برنامه هوابرد که در سال ۲۰۰۸ آغاز شده، سه هواپیمای باربری بزرگ را در اختیار دارد که ۱۲ کشور عضو آن می توانند برای حمل نفرات و تجهیزات به سرعت از آنها استفاده کنند.

برنامه مشابه یخ شکن ها می تواند به شکل  یک ناوگان زیر نظر ناتو فعالیت کند و احتمالا با یخ شکن هایی که کشورهای ناتو مثل کانادا یا کشورهای شریک مثل فنلاند در آن مشارکت دارند شروع شود. به این ترتیب مثل قابلیت هوابرد راهبردی، هر کشور عضو باید درصدی از ساعات عملیاتی مشترک ناوگان را بر اساس مشارکت کلی آنها در این برنامه خریداری کند.

استفاده از قانون دریاها

راهبرد دیگری که می تواند نفوذ آمریکا را در قطب شمال تقویت کند، کشمکش های درحال پدید آمدن را کاهش دهد و به وضوح ادعاها بر سر بستر دریا کمک کند، این است که از سنا خواسته شود تا «کنوانسیون قانون دریاهای سازمان ملل» را به تصویب برساند.

قانون دریاها که در سال ۱۹۹۴ عملیاتی شد، قوانینی را برای نحوه استفاده و تقسیم اقیانوس ها و منابع اقیانوسی در نظر گرفته است. این قوانین شامل تعیین نحوه ادعای مالکیت کشورها بر بخش هایی از بستر دریاهاست.  مخالفت اولیه آمریکا در مورد بخشی از این قانون بوده که معدنکاری بستر دریاهای عمیق را محدود می کند، اما برای تخفیف برخی از این نگرانی ها، متممی بر این بخش زده شده است. پرزیدنت ها بیل کلینتون، جرج دبلیو بوش و باراک اوباما همگی از سنا خواسته اند تا این قانون را تصویب کند، اما هنوز این اتفاق رخ نداده است.

تصویب این قانون می تواند موضع آمریکا را بر اساس قوانین بین المللی در آب های مورد منازعه تقویت کند. همچنین آمریکا را قادر خواهد کرد تا بر بیشتر از ۶۲۰ هزار کیلومتر مربع- ناحیه ای به اندازه دو برابر کالیفرنیا- از بستر قطب شمال را که در امتداد طاقچه قاره ای آن قرار گرفته ادعای مالکیت کند و هر ادعای همپوشان هر کشور دیگری بر این منطقه را کنار زند.

بدون تصویب این قانون، ایالات متحده مجبور خواهد بود برای دنبال کردن هر ادعای دریایی به قوانین بین المللی مرسوم اتکا کند که بر اساس قوانین بین المللی موضع این کشور را در آب های مورد مناقشه از جمله در قطب شمال و دریای جنوب چین تضعیف می کند.

اتکا بر همکاری بین المللی

به طور کلی قطب شمال منطقه ای است که همکاری بین المللی بر آن حاکم است. «شورای قطب شمال» که یک نهاد بین المللی است، هشت کشور دارای حق حاکمیت بر اراضی این منطقه را واداشته تا توجه خود را بر زیست بوم شکننده قطب ، سلامت اقوام بومی آن و پیشگیری و واکنش به شرایط اضطراری معطوف کنند.

با این حال طی پنج سال گذشته کشورهای نزدیک به قطب از جمله چین، ژاپن، کره جنوبی، بریتانیا و بسیاری از اعضای اتحادیه اروپا، بیشتر در این مسئله مشارکت کرده اند و روسیه نیز فعال تر شده است. با افزایش تنش ها و ازدیاد منافع در این منطقه، دوران مشارکت جمعی برای کاستن از ذوب یخ های دریایی آغاز شده است.